Truth or Hair: ฝุ่น PM 2.5 ทำให้ผมเสียและผมร่วงจริงหรือไม่

ในระยะหลายปีที่ผ่านมา ประเทศไทยได้เผชิญกับปัญหาเรื่องมลพิษ โดยเฉพาะฝุ่น PM 2.5 ที่ดูเหมือนจะยังไม่มีแนวทางแก้ไขที่เป็นรูปธรรม หรือแนวโน้มที่จะบรรเทาเบาบางลง และช่วงนี้ ได้มีการพูดถึงผลกระทบของฝุ่น PM 2.5 ต่อสุขภาพในหลายๆ ประเด็น นอกจากโรคที่เกี่ยวกับระบบทางเดินหายใจ โรคภูมิแพ้และโรคผิวหนังแล้ว ยังมีประเด็นคำถามว่าฝุ่น PM 2.5 ทำให้ผมเสียและผมร่วงจริงหรือไม่

ในช่วงปีที่ผ่านมา ได้มีการแชร์ข้อมูลในโซเชียลมีเดียมากมายถึงผลกระทบของ PM 2.5 ว่าทำให้ผมเสีย แห้งกรอบและผมร่วงได้ แต่ทาง สถาบันโรคผิวหนัง กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข ได้ออกมาให้คำตอบในประเด็นนี้ว่า PM 2.5 อาจทำให้ผมบางลงได้ แต่ไม่ทำให้ผมแห้งกรอบและร่วงตามข้อมูลที่แชร์กัน

แม้ข่าวลือดังกล่าวจะมีอ้างถึงผลกระทบที่ดูเกินจริงในหลายส่วน และอาจทำให้คนเข้าใจผิดว่า การสัมผัส PM 2.5 จะทำให้ผมเสียและผมร่วงได้ในทันที หรือเกิดภายในระยะเวลาอันสั้น ทำให้สถาบันโรคผิวหนังฯ ออกมาตอบปฏิเสธข้อมูลดังกล่าว อย่างไรก็ตาม ในเรื่องผลกระทบที่มีต่อหนังศีรษะและเส้นผมในระยะาว ก็มีงานวิจัย* และข้อมูลจากแพทย์ผู้เชี่ยวชาญหลายท่านที่แสดงให้เห็นว่า ฝุ่นมลพิษที่มีอนุภาคขนาดเล็ก อย่าง PM 2.5 และ PM 10 ก็เป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำเส้นผมแห้งเสีย หยาบกระด้าง ขาดความเงางาม และไร้ชีวิตชีวา และฝุ่นละอองขนาดเล็กเหล่านี้ ถ้ามีการสัมผัสในปริมาณมากและ/หรือสะสมในระยะเวลาหนึ่ง อนุภาคขนาดเล็กสามารถแทรกซึมเข้าเส้นผม นำพาเอาสารอันตรายในอากาศ เข้าไปทำลายโครงสร้างโปรตีนของเส้นผม ทำให้ผมแห้ง เกิดการอุดตันรูขุมขนบนหนังศีรษะ และอาจทำให้เกิดปัญหาผมร่วงได้ในระยะยาว

ผลการวิจัยที่นำเสนอ ณ EADV Congress ครั้งที่ 28 ซึ่งจัดขึ้นที่กรุงมาดริด ประเทศสเปน เมื่อปี 2019* พบว่า มลพิษ โดยเฉพาะฝุ่นละอองขนาดเล็ก (Particulate Matter หรือ PM) มีความเชื่อมโยงกับภาวะผมร่วงของมนุษย์ โดยเป็นการศึกษาด้วยการนำเซลล์บริเวณรูขุมขนบนหนังศีรษะ มาสัมผัสกับอนุภาคฝุ่น PM 10 และอนุภาคเล็กๆ ที่เกิดจากการเผาไหม้ไม่สมบูรณ์ของน้ำมันดีเซล

โดยหลังการทดสอบพบว่า PM10 และอนุภาคข้างต้น ทำให้ บีต้า คาตินิน (β-catenin) หรือโปรตีนที่ทำหน้าที่ช่วยในงอกและการเจริญเติบโตของเส้นผม มีระดับลดลง รวมถึง โปรตีนอื่นๆ อีก 3 ชนิดที่เกี่ยวข้องกับการงอกยาวและการยึดเกาะเส้นผม คือ cyclin D1, cyclin E and CDK2 มีระดับลดลงสัมพันธ์กับระดับความเข้มข้นของอนุภาคที่เพิ่มขึ้น หรือยิ่งเซลล์สัมผัสปริมาณ PM มากขึ้นเท่าไหร่ ปริมาณโปรตีนก็จะลดน้อยลงเท่านั้น

แม้ว่าจะเป็นการทดลองกับ PM 10 แต่ทางงานวิจัยก็สรุปว่า PM 10 และ PM 2.5 นั้นสามารถส่งผลกระทบต่อผิวหนังและเส้นผมในลักษณะเดียวกัน โดย PM เป็นคำที่ใช้เรียกอนุภาคฝุ่นละอองขนาดเล็กในอากาศ โดยแบ่งเป็น 2 ประเภทตามขนาด คือ PM 10 (Particulate matter with diameter of less than 10 micron) หรือฝุ่นละอองขนาดเล็กที่มีขนาด 10 ไมครอนหรือเล็กกว่า และ PM 2.5 (Particulate matter with diameter of less than 2.5 micron) เป็นฝุ่นละอองขนาดจิ๋วที่มีขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน ซึ่งจะมีขนาดเล็กกว่า PM 10 ทำให้ PM 2.5 มีโอกาสเกาะตัวกับเส้นผมได้มากกว่า

เนื่องจากฝุ่น PM 2.5 มีขนาดเล็กกว่าเส้นผมคนเราถึง 40 เท่า ซึ่งเส้นผมปกติมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 100 ไมครอน ทำให้ฝุ่นละอองขนาดเล็กนี้ สามารถนำพาสารที่เป็นอันตรายต่าง ๆ มาด้วย ไม่ว่าจะเป็น แคดเมียม ปรอท โลหะหนัก ไฮโดรคาร์บอน เป็นต้น ทั้งยังเกาะตัวกับเส้นผมได้มากกว่าผิวหนังถึง 3 เท่า โดยเฉพาะผู้ที่มีผมหนาหรือยาว อันเป็นสาเหตุทำให้ผมอ่อนแอลง แห้งกรอบ หลุดร่วงง่าย และอาจเข้าไปอุดตันรูขุมขนบนหนังศีรษะ ทำให้เกิดการอักเสบ ระคายเคือง หนังศีรษะลอกเป็นขุย รวมถึงเกิดสิวหรือสิวอักเสบได้

ปัญหานี้ หากปล่อยไว้นานจะทำให้ฝุ่นละอองแทรกซึมเข้าเส้นผมและทำลายโครงสร้างโปรตีนที่สำคัญต่อการเจริญเติบโตของรากผม ทำให้ผมแห้งและหลุดร่วงมากยิ่งขึ้น โดยปกติแล้วอัตราการหลุดร่วงของเส้นผมอยู่ที่วันละ 70-100 เส้น แต่หากผมหลุดร่วงมากกว่านั้น ก็เป็นสัญญาณว่าหนังศีรษะเริ่มมีปัญหาแล้ว

มลภาวะและฝุ่น PM 2.5 สามารถส่งผลต่อสุขภาพของเส้นผมและหนังศีรษะได้หลายระดับ โดยแบ่งตามปริมาณความเข้มข้น และระยะเวลาที่เส้นผมเราสัมผัสกับฝุ่นและมลพิษดังนี้

สัมผัสในปริมาณเล็กน้อยและระยะเวลาไม่นาน PM 2.5 จะเกาะเคลือบภายนอกบริเวณเส้นผม ทำให้รู้สึกผมเหนียว แข็ง หรือหยาบกระด้าง

สัมผัสปริมาณมาก (ความเข้มข้นสูง) แต่ระยะเวลาไม่นาน PM 2.5 อาจเข้าไปเกาะหนังศีรษะและซึมเข้าหนังศีรษะ ส่งผลให้เกิดอาการระคายเคือง คัน และหนังศีรษะแห้ง โดยเฉพาะคนที่เป็นภูมิแพ้ฝุ่นหรือผิวเซนซิทีฟ

สัมผัสปริมาณมาก (ความเข้มข้นสูง) ในระยะเวลานานติดต่อกัน PM 2.5 อาจกระตุ้นให้เกิดการอักเสบของหนังศีรษะ เกิดเป็นผื่นแดง หนังศีรษะลอกเป็นขุย อาจเข้าไปอุดตันในรูขุมขนและส่งผลให้ผมหลุดร่วงตามมา

เมื่อรู้แล้วว่ามลภาวะต่าง ๆ สามารถทำให้เส้นผมอ่อนแอลงได้มากแค่ไหน เราก็ควรหาวิธีหลีกเลี่ยง หรือถ้าเลี่ยงยาก ก็ควรปกป้องเส้นผมเมื่อต้องออกจากบ้านไปเผชิญกับฝุ่นและมลพิษ ซึ่งการรวบเก็บผม สวมหมวกหรือคลุมผม เมื่อออกนอกบ้าน ก็ช่วยลดโอกาสสัมผัสกับฝุ่นได้ในระดับหนึ่ง และเมื่อกลับถึงบ้านก็ควรสระผมทันที

การทำความสะอาดผมและเลือกใช้แชมพูให้เหมาะกับสภาพเส้นผมและหนังศีรษะ และการดีท็อกซ์ผมและหนังศีรษะ เป็นประจำ ก็ช่วยลดผลกระทบจากฝุ่น PM ลงได้ และยังช่วยบำรุงให้เส้นผมแข็งแรง สุขภาพดีอยู่เสมอด้วยค่ะ

สำหรับใครที่อยากอ่านข้อมูลเพิ่มเติมในเรื่องการป้องกันเส้นผมจากมลพิษและสูตรดีท็อกซ์เส้นผม สามารถเข้าไปอ่านกันได้ที่ 5 สูตร ดีท็อกซ์ผม ล้างสารพิษตกค้าง เสริมเกราะป้องกันผมให้แข็งแรง กันได้เลยค่ะ